Werkgroep geestelijke gezondheidszorg ontmoet Europese collega’s van Horatio

‘Psychiatrische verpleegkundigen in EU staan voor gemeenschappelijke uitdagingen’

De werkgroep geestelijke gezondheidszorg (GGZ) van het NVKVV ontmoette de Europese vereniging van psychiatrisch verpleegkundigen Horatio op maandag en dinsdag 12 en 13 november 2018. Liesbet Van Bos, lid van de werkgroep geestelijke gezondheidszorg, lid van de raad van bestuur van het NVKVV en referentiepersoon van het NVKVV voor Horatio, was erbij. Ze vertelt:

Wat is Horatio precies?

Liesbet Van Bos: ‘Horatio is een Europese belangenvereniging voor psychiatrisch verpleegkundigen. Ze leggen zich toe op alle aspecten die op Europees vlak in de geestelijke gezondheidszorg en in het vakgebied van de psychiatrische verpleegkunde leven. Ze doen bijvoorbeeld aanbevelingen om de zorg op alle mogelijke terreinen, van de opleiding tot de werkvloer, te verbeteren. Daarnaast werken ze aan de ontwikkeling, promotie en uitwisseling van ervaringen door middel van praktijk, educatie, onderzoek en management. Via onze beroepsorganisatie NVKVV is ook België lid van Horatio.’

Hadden jullie elkaar al eerder ontmoet?

‘Horatio organiseert ieder jaar in Europa een congres voor psychiatrisch verpleegkundigen. Een tiental jaar geleden was collega Christophe Casteleyn daar aanwezig en hij heeft toen de eerste contacten gelegd. Die waren heel betekenisvol en we leerden de organisatie beter kennen. Vier jaar geleden is het NVKVV officieel lid geworden. We kenden elkaar dus al langer maar dit was wel de eerste keer dat Horatio naar ons land kwam.’

Hoe was deze ontmoeting tot stand gekomen?

‘Horatio organiseert tijdens het jaarlijks congres telkens hun algemene vergadering waar alle betrokken leden aanwezig kunnen zijn. Tijdens die vergadering dit jaar stelde Horatio voor om in België een meeting te organiseren. Het leek hen een mooie gelegenheid om ook hier een actieve betrokkenheid op gang te brengen. Wij waren al langer vragende partij voor zo’n ontmoeting, dus wij waren natuurlijk meteen akkoord.’

Waarom wilden jullie hen zo graag ontmoeten?

‘We hadden gemerkt dat nog niet alle psychiatrisch verpleegkundigen Horatio kenden. De ontmoeting was dan ook in de eerste plaats bedoeld als kennismaking. Daarnaast wilden – en willen – we van elkaar leren. Horatio is verbonden aan belangrijke organisaties op Europees niveau zoals de International Council of Nursing (ICN). Hun kennis kan ook voor ons nuttig zijn, zowel op beleidsniveau als op overheidsniveau.’

Delen jullie dezelfde bezorgdheden?

‘Ja, eigenlijk wel. In de geestelijke gezondheidszorg worden overal nieuwe regelingen ingevoerd. Er is bijvoorbeeld overal een afbouw van het aantal bedden, in sommige landen zelfs van ziekenhuizen. De zorg verschuift van het ziekenhuis naar de thuissituatie, of – breder gezegd – naar de ‘maatschappij’ of ‘community’. De context van de zorg is aan het veranderen en dat heeft gevolgen voor de kern van onze job, namelijk de therapeutische relatie met onze patiënten. Er zijn veel vragen over de tijd en mogelijkheid van ‘trustbuilding’ of de mate waarin een vertrouwensband kan ontstaan tussen patiënt en verpleegkundige. Een ‘good practice’ is onder meer de continuïteit met dezelfde zorgprofessional waarbij een verpleegkundige vanuit het ziekenhuis de patiënt ook in de thuissituatie zal blijven opvolgen.

Daarnaast blijft het belangrijk om oog te hebben voor een herstelgerichte zorg in alle mogelijke zorgcontexten en is er naast de patiënt ook meer en meer oog voor de nabije familie of betrokkenen.

Ook de personeelstekorten zijn problematisch in heel Europa. In bepaalde landen is er in de geestelijke gezondheidszorg maar 1 zorgverlener per 100.000 inwoners. Dat is veel te weinig. Tegelijkertijd is er aandacht nodig om een leegte te voorkomen en dus geen afbouw van bedden of ziekenhuizen te voorzien zonder volwaardige alternatieven, ingebed in de maatschappij. Het zijn allemaal gedeelde zorgen en het is erg interessant om ervaringen uit te wisselen, om te horen hoe andere Europese landen ermee omgaan en hoe zij blijven waken over de kwaliteit van de zorg.’

Worden psychiatrisch verpleegkundigen in Europa hetzelfde opgeleid als hier in België?

‘Neen. Alle Europese landen dienen zich te houden aan de Bologna-akkoorden. Om die reden is de bacheloropleiding verpleegkunde in België nu een vierjarige generieke of algemene opleiding. In andere landen loopt de duurtijd en inhoud anders. Sommigen landen hebben wel een specialisatie in het laatste jaar specifiek voor verpleegkunde in een GGZ-context. Er zijn zelfs landen zoals Ierland, waar je een directe toegang hebt tot de opleiding psychiatrische verpleegkunde. Het gevaar daar is dan weer dat er juist te weinig generiek wordt opgeleid. Hier in België is er nog nood aan een verdere evenwichtsoefening: dat de opleiding vier jaar duurt, is op zich goed. Het draagt bij tot een verhoogde professionaliteit van ons verpleegkundig vakgebied. Tegelijkertijd mogen we de specialisatie ‘geestelijke gezondheidszorg’ niet uit het oog verliezen. Als die specialisatie wegvalt, zit het gevaar erin dat we terug  louter een uitvoerder van handelingen worden, iemand die bijvoorbeeld enkel medicatie geeft, en dat kan  niet. Er is ook nood aan diepte in onder andere het therapeutisch werken met patiënten en we leggen ook een nadruk op de roots en de identiteit van de psychiatrisch verpleegkundige anno 2018.’

Terug naar jullie ontmoeting. Is alles goed verlopen?

‘Heel goed. Er waren collega’s aanwezig van de werkgroep geestelijke gezondheidszorg en van de beroepsorganisatie, maar ook van verschillende ziekenhuizen, hogescholen en de universiteit van Gent. De mensen van Horatio vonden het fijn om hen allemaal te ontmoeten, en voor ons was het een unieke kans om te netwerken. De mensen van Horatio bevestigden nadien dat ze ons, Belgen, heel vriendelijk en gastvrij vinden.’

Ben je zelf ook tevreden over het contact met Horatio?

‘Ja, heel erg. De waardering van Horatio voor de kracht en inzet van de verpleegkundigen in de geestelijke gezondheidszorg is voor mij een mooie herinnering. Ze zijn heel erg overtuigd van onze meerwaarde, en dat voelden we ook echt tijdens de ontmoeting. Hun gedrevenheid steekt aan om zelf ook de passie en het enthousiasme voor ons vak te behouden. Dat is belangrijk.’

Komt er nog een vervolg? Een nieuwe ontmoeting, of een andere manier van samenwerken?

‘Ongetwijfeld. Om te beginnen hebben we vanuit de werkgroep GGZ al enkele verpleegkundigen als expert aan Horatio gelinkt. De bedoeling is om meerdere experten voor te stellen, telkens vanuit een bepaald domein of specifieke expertise. De beroepsgroep zal ook lid blijven van de organisatie om zo transparant mogelijk expertise te kunnen blijven delen. De link met onderzoek, onderwijs en zeker en vast ook het werkveld is essentieel. Dus is het ook een belangrijk doel om te blijven inzetten op de kenbaarheid van de organisatie en die maximaal in het werkveld te brengen. Jaarlijks kan iedereen deelnemen aan het Europese congres voor psychiatrisch verpleegkundigen. Wie weet kan dergelijk congres wel ooit in België doorgaan.’

Meer informatie:

www.nvkvv.be > NVKVV > Werkgroepen > GGZ & Psychiatrie

www.horatio-web.eu