Feel good privé

Wat als we onze slaap op dezelfde manier aanpakten als een bankrekening? Dat is precies wat het nieuwe fenomeen ‘sleep banking’ doet: op rustige momenten één tot anderhalf uurtje slapen om toekomstige moeilijke periodes op te vangen. Kan dat?

Sleep banking betekent op voorhand meer slapen om slaaptekort nadien beter op te vangen. Het onderzoek dat hierover bestaat, is meestal van lage kwaliteit. Het is dus niet wetenschappelijk aangetoond dat het enige zin heeft om vooraf te slapen, wat uiteraard niet betekent dat het niet helpt. Heb je volgende week bijvoorbeeld een vroege dienst? Dan kan je je voorbereiden volgens de ‘sleep banking’-theorie, waarbij je op rustige momenten één tot anderhalf uur slaapt om een reserve op te bouwen.

Een team Amerikaanse wetenschappers ging na of sleep banking kan helpen om periodes van minder slaap efficiënt op te vangen[1].

• De onderzoekers voerden een literatuurstudie uit.
• Ploegenarbeid staat bekend om de wisselende werkuren, waarbij ook ’s nachts moet gewerkt worden. Dat maakt mensen die in ploegen werken een interessante studiegroep om sleep banking te onderzoeken.
• De onderzoekers selecteerden interventiestudies waarbij een deel van de nachtwerkers aan sleep banking deed voordat de nachtploegen begonnen, en een ander deel een normaal slaapritme had.
• Om te weten of sleep banking nut had, gingen de onderzoekers nadien via vragenlijsten stress, gezondheid en werkplezier na.
• De onderzoekers vonden slechts vijf interventiestudies die het onderwerp sleep banking behandelden.

De onderzoekers besloten dat

• het effect van sleep banking bij ploegenarbeid zeer onzeker is.
• het effect op de gezondheid van het individu helemaal niet bewezen is.
• er veel meer interventiestudies nodig zijn voor we besluiten kunnen trekken.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Bij het onderzoek kunnen we een aantal opmerkingen maken:

• de kwaliteit van de opgenomen interventiestudies was over het algemeen zeer laag, meestal als gevolg van een gebrek aan gerandomiseerde aanpak. Dat betekent dat het voor de onderzoekers duidelijk was wie in welke groep zat, wat de uitslag van de studie kan beïnvloeden.
• bij een aantal interventiestudies waren er eveneens ontbrekende gegevens. Dat doet twijfels rijzen over de studiekwaliteit.
• het is ook niet duidelijk hoe de interventie opgevolgd werd. We weten dus niet of de groep die aan sleep banking deed ook daadwerkelijk langer sliep.
• de meeste interventiestudies werden uitgevoerd op kleine groepen. Dat maakt het moeilijk om besluiten te trekken naar de ganse bevolking toe.
• de meeste studies waren ook van korte duur, waardoor het niet eenvoudig is om een gezondheidseffect te ontwarren.
• sommige aspecten zoals vermoeidheid en stress zijn niet eenvoudig te meten, en zeker niet via vragenlijsten. Het is helemaal niet zeker dat dergelijke vragenlijsten kleine verbeteringen kunnen opsporen.

Samengevat kunnen we stellen dat de kwaliteit van de interventiestudies niet toelaat om de onderzoeksvraag te beantwoorden. Het is niet wetenschappelijk aangetoond in interventiestudies of sleep banking helpt, wat uiteraard niet betekent dat het niet helpt.

Conclusie

Sleep banking betekent dat je op voorhand meer slaapt om slaaptekort nadien beter op te vangen. Het onderzoek dat hierover bestaat, is meestal van lage kwaliteit. Het is dus niet wetenschappelijk aangetoond dat het enige zin heeft om vooraf te slapen, wat uiteraard niet betekent dat het niet helpt.

Met dank aan Gezondheid en Wetenschap.

[1] Patterson PD, Ghen JD, Antoon SF, et al. Does evidence support “banking/extending sleep” by shift workers to mitigate fatigue, and/or to improve health, safety, or performance? A systematic review. Sleep Health. 2019 Aug;5(4):359-369.

In de hete zomermaanden zweren sommigen bij een dagelijkse koude douche om zich optimaal af te koelen. Meer zelfs, koud douchen zou allerhande gezondheidsvoordelen opleveren, zoals minder ernstig en minder lang ziek zijn. Moet je deze goede gewoonte dan ineens het hele jaar door in je ochtendritueel integreren of biedt het alleen maar wat extra verfrissing?

In Scandinavië zijn ze al eeuwen overtuigd van de voordelen die een frisse duik oplevert voor lichaam en geest. Ook in België is het zogenaamde winterzwemmen aan een opmars bezig. Huiver je bij de gedachte ’s ochtends minutenlang onder een ijskoude waterstraal te kruipen, dan is er alvast goed nieuws. Bij onderzoek[1] van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam naar de gezondheidsvoordelen van koud douchen werd aan deelnemers gevraagd om zich enkel de laatste dertig, zestig of negentig seconden af te spoelen met ijskoud water. In totaal werden zo 3.000 mensen onderverdeeld in vier groepen, waarvan één groep dagelijks een warme douche nam. Uit de resultaten bleek dat de personen die elke dag een halve tot anderhalve minuut koud afdouchten, zich minder vaak ziek meldden op het werk en dat ze minder lang en minder ernstig ziek waren. Hierbij wordt aangenomen dat de kou het immuunsysteem activeert.

Geen wetenschappelijk bewijs

Moeten we met zijn allen vanaf nu ijskoud douchen? Niet noodzakelijk. Het Amsterdamse onderzoek omvatte namelijk een aantal beperkingen:

• De deelnemers wisten in welke groep ze zaten en waren dus mogelijks beïnvloed door die kennis.
• De deelnemers hielden zelf hun douchetijd bij.
• De deelnemers rapporteerden zelf eventuele ziekteklachten.
• De deelnemers waren gezonder dan gemiddelde personen en sportten meer dan gemiddeld. Mensen met ernstige gezondheidsklachten waren uitgesloten van het onderzoek.

Deze studie levert dus geen wetenschappelijk bewijs dat ijskoud water goed is voor de gezondheid. Het is evenmin bewezen dat het goed is voor je bloedsomloop, meer energie geeft of symptomen van depressie kan verlichten. Andere studies geven aan de kou net een negatieve impact kan hebben op het immuunsysteem. Voor mensen met hartproblemen wordt het trouwens afgeraden. Tijdens een koude douche trekken de bloedvaten namelijk samen, waardoor de bloeddruk verhoogt. Advies van een arts is dus aangewezen.

Kortom, een koude douche is misschien een leuke manier om de ochtend te starten, maar geeft je op termijn geen garanties voor een betere gezondheid. Verder wetenschappelijk onderzoek is nodig om de effecten van kou op het immuunsysteem beter in kaart te brengen.

[1] Buijze GA, Sierevelt IN, van der Heijden BCJM, Dijkgraaf MG, Frings-Dresen MHW (2016). The Effect of Cold Showering on Health and Work: A Randomized Controlled Trial. PLoS ONE 11(9): e0161749. doi:10.1371/journal.pone.0161749.

Daar is de zomer, daar zijn de jurkjes en rokjes die we op onze vrije dagen en op vakantie graag uit de kast halen. Maar dan zijn daar die compleet ongevaarlijke, maar toch best vervelende spataders. Deze dikke, blauwe, voelbare en zichtbare aders zijn vooral een esthetisch probleem. Wat is het precies? Hoe voorkom je ze? En wat kan je er aan doen?

Wat zijn spataders?

Aders voeren zuurstofarm bloed naar de longen, die het opnieuw van zuurstof voorzien. In je benen stroomt het bloed van beneden naar boven. Om dit te faciliteren voorziet ons lichaam terugslagkleppen, die vermijden dat het bloed terugstroomt. Sluiten deze kleppen niet meer volledig, dan neemt de druk in de ader toe en zat die permanent uitzetten. Zo worden spataders, of varices, gevormd. Het zijn in principe dus verwijde aders.

Hoe kan je spataders voorkomen?

Er bestaan speciale kousen en windels om spataders tegen te gaan. Het nut daarvan is niet bewezen. Vermijd langdurig rechtstaan en als dat niet mogelijk is, probeer dan korte afstanden te wandelen of ga af en toe op je tenen staan. Beweging bevordert namelijk de bloeddoorstroming in je lichaam. Voelen je benen zwaar aan? Leg ze dan omhoog wanneer je neerzit. Ook dit helpt in de preventie van spataderen.

Spataders zijn vaak een erfelijk probleem. Ook de zwangerschap kan het vormen van spataders stimuleren. Door de hormonen zetten de aders uit. De baarmoeder drukt op het bekken, waardoor de terugstroming van het bloed tegen de zwaartekracht in soms bemoeilijkt wordt.

Wat zijn mogelijke behandelingen?

Ook al veroorzaken spataders meestal geen klachten, er zijn welke behandelingen mogelijk om de spatader af te binden, af te sluiten of te verwijderen. Ook deze behandelingen zijn niet gevaarlijk. Een spatader behandelen kan via niet-invasieve chirurgie. Dat noemt stripping, waarbij een stamader in de lies of knieholte wordt afgebonden en de spatader verwijderd kan worden. Dit wordt enkel gedaan wanneer andere ingrepen niet werken. RF of radiofrequentie-ablatie is een alternatief. De wand van de spatader wordt dan vernietigd door een radiogolven of een laser. De spatader wordt zo afgesloten, maar niet verwijderd. Deze behandeling is zeer doeltreffend bij kleine spataders. Bij sclerotherapie wordt een irriterende stof in de spatader gespoten. Door de ontstekingsreactie wordt de ader afgesloten.

Er zijn nog meer niet-invasieve technieken om spataders te behandelen. Zoals de transcutane coagulatie. Dit is een esthetische behandeling die uitgezette haarvaatjes aanprikt met naalden waardoor het haarvat afsluit. Tot slot is er foam echo sclerotherapie. Via een echo wordt schuim gespoten in de spatader om hem uit te schakelen. Je bloed circuleert dan via gezonde aders.

Bronnen: Gezondheid en Wetenschap, UZA

Het effect van kleur verschilt van mens tot mens. Verschillende factoren zoals geslacht, leeftijd, cultuur, licht en ruimte spelen hierbij een rol. Het kleurengeheugen beïnvloedt ons gemoed en roept herinneringen op. Serge De Rouck, art director and hospitalitymanager bij Studio M van Moments Furniture en kleurenconsulente bij Advies 44 Sofie Spildooren, lichten toe hoe we kleuren inzetten voor een beter en veilig gevoel.

Een kleur is veel meer dan het oog ziet. Het is emotie, herinnering, gevoel en sfeer. “Kleur is iets complex”, steekt Serge De Rouck wal. “Ons advies bij interieurconcepten is daarom: bezint eer ge begint. Kleuren die perfect afgestemd zijn op elkaar, op de omgeving en op de doelgroep, dragen gegarandeerd bij tot een beter welbevinden.”

Sofie Spildooren van Advies 44 vult aan: “Iedereen heeft favoriete kleuren en kleuren die hij niet graag ziet. Het kleurengeheugen beïnvloedt ons gemoed en roept herinneringen op. Maar het is geen statisch gegeven. Onze situatie verandert voortdurend: je wordt ouder, kleuren worden minder populair, je leven neemt een andere wending. Ons kleurengeheugen past zich telkens aan.” Serge: “Dat klopt. Oudere personen nemen bijvoorbeeld kleuren minder helder waar. Contrast is voor hen dus zeer belangrijk. Door bewust in te zetten op het kleurenpalet in onze ruimtes, creëren we een healing environment.”

Elke kleur een andere beleving

Hoewel iedereen kleuren anders interpreteert, heeft elke kleur een algemene sfeer. Sofie Spildooren geeft een overzicht:

Stap voor stap naar de juiste kleur

Wanneer je een (zorg)ruimte inricht, sta je vooraf het best stil bij de volgende vragen:

• Welk idee heb je voor ogen? Welke sfeer wil je benaderen?
• Wat is de functie van de ruimte?
• Welke materialen en kleuren zijn al aanwezig?
• Hoeveel natuurlijk licht valt binnen?
• Wie zal de kamer gebruiken?

Met een antwoord op deze vragen, begin je te puzzelen aan het kleurenpalet. Dat kan gaan van vloeren of een likje verf tot meubels, planten en decoratie of zelfs gebruiksvoorwerpen in een bepaald accent.

“Bij het ontwerp van interieurconcepten voor zorginstellingen stemmen we ons ontwerp af met experts op verschillende domeinen: kleurenconsulenten, gespecialiseerde centra voor personen met dementie, het zorgpersoneel zelf”, vertelt Serge. “We bekijken het moodboard ook letterlijk door de ogen van de doelgroep. Met speciale brillen en lenzen manipuleren we ons zicht om in te schatten of de kleuren goed uitkomen en of de contrasten juist zitten. Zo creëren we het perfecte kleurenpalet voor een veilige en aangename omgeving waar patiënten en bewoners zo comfortabel mogelijk zijn.”

Foto: © Moments Furniture – Studio M

Er wordt vaak gedacht dat vrouwen een hogere pijngrens hebben dan mannen. Want “vrouwen baren kinderen zonder verdoving” en “van de kleinste griepinfectie ligt een man out in de zetel”. Maar is dat wel zo? Recente onderzoeken wijzen uit dat gender een rol speelt bij pijnbeleving, zowel wat pijntolerantie betreft als de manier waarop ons lichaam pijn registreert.

Anesthesioloog–pijnspecialist prof. dr. Monique Steegers en onderzoeker dr. Esmeralda Blaney Davidson van het Radboud Universitair Medisch Centrum, verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, voerden in 2017 in Nederland een grootschalig pijnexperiment[1] uit bij mannen en vrouwen om uit te wijzen wie van beide nu het meest gevoelig is voor pijn. Wat bleek? Gemiddeld gaven vrouwen hogere pijnscores dan mannen. Studies met pijnlijke metingen – waarbij onderzoekers tegen de onderarm van de proefpersoon een voorwerp houden dat langzaam steeds warmer wordt – bevestigen deze bevinding. Vrouwen vragen sneller om te stoppen met de pijnmeting dan mannen.

Weinig vrouwen betrokken bij pijnstudies

Eén verklaring voor een hogere pijngevoeligheid bij vrouwen is dat ze op bepaalde plaatsen meer pijnzenuwen hebben dan mannen. Maar ook hormonen beïnvloeden pijn en liggen mogelijks aan de basis van het verschil in pijnervaring. Al zijn de hormooncycli bij vrouwen net de reden dat pijnonderzoek vaak alleen bij mannen wordt uitgevoerd. Onderzoekers vrezen namelijk dat deze cycli tot meer variabiliteit in de tijd en tot minder betrouwbaarheid bij de beoordeling van pijn leidt. Recent onderzoek[2] toont aan dat vrouwen een hogere test-hertestbetrouwbaarheid[3] hebben op thermische pijnmetingen dan mannen. Daarmee wordt de veronderstelling waarop onderzoekers zich baseren om de pijnstudies alleen bij mannen uit te voeren, ontkracht.

Andere routes naar pijnsensatie

Al in 2009 ontdekten Robert Sorge en Jeffrey Mogil[4] door een studie bij knaagdieren dat pijn anders geregistreerd wordt bij mannelijke en vrouwelijke muizen. Door af te wijken van de conventies van de meeste pijnonderzoekers brachten ze aan het licht dat verschillende types immuuncellen en verschillende hormonen bijdragen tot de pijnervaring bij mannetjes en vrouwtjes. Beide geslachten hebben dus een andere bedrading om dezelfde pijn te voelen. Dit onderzoek betekent een mogelijke doorbraak in pijnbestrijding bij de verschillende genders. Ongeveer twintig procent van de mensen wereldwijd ervaart chronische pijn. De meerderheid van hen is vrouw. Als de oorsprong van pijn verschillend is, dan is naar alle waarschijnlijkheid andere pijnmedicatie nodig voor vrouwen en mannen. Verdere studies tonen bovendien ook aan dat pijngevoeligheid evolueert over tijd en beïnvloed wordt door genetica, anatomische ontwikkeling en hormoonspiegels.

De conclusies van de verschillende studies zijn eenduidig: er is nog veel onduidelijkheid over de impact van de geslachten op pijnbeleving. Al brengen deze nieuwe inzichten hoop dat in de toekomst pijnbestrijding gerichter kan worden toegepast en gepersonaliseerd worden naar de individuele zorgvrager.

[1] https://www.radboudumc.nl/en/news/2017/national-research-project-on-pain

[2] https://www.nccih.nih.gov/research/research-results/acute-pain-tolerance-is-more-consistent-over-time-in-women-than-men-according-to-new-research#:~:text=to%20New%20Research-,Acute%20Pain%20Tolerance%20Is%20More%20Consistent%20Over%20Time%20in%20Women,reliability%20in%20ratings%20of%20pain

[3] De test-hertestbetrouwbaarheid is een maat voor de consistentie tussen metingen.

[4] https://www.nature.com/articles/d41586-019-00895-3#:~:text=Researchers%20have%20long%20attributed%20sex,on%20its%20concentration%20and%20location