Thema

Het tekort aan zorgpersoneel hoeven we al lang niet meer te duiden. Pistes die leiden tot mogelijke oplossingen daarentegen wel. Zo schuilt er potentieel in het grote aantal personen die vandaag arbeidsongeschikt zijn en geheroriënteerd kunnen worden naar de zorg. Of in de nieuwkomers van binnen en buiten de Europese Unie, zoals Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen Bart Somers in de media suggereerde.

Vlaams minister Bart Somers lanceerde een voorstel dat nieuwkomers zonder middelbaar diploma voortaan een verplichte opleiding richting een knelpuntberoep moeten volgen. De Vlaamse regering zette daarvoor het licht op groen. “We gaan toch geen nieuwe arbeidsmigratie organiseren voor knelpuntenberoepen zoals vrachtwagenchauffeur, verpleegkundige of kinderoppasser, terwijl we in eigen land voldoende mensen hebben”, zei minister Somers in de media in augustus. De reacties op sociale media waren hierop zeer fel en er volgde een brief van de drie universitaire ziekenhuizen. We laten de minister graag zelf aan het woord.

Zowel voor de opleiding basisverpleegkundige als voor de bachelor verpleegkunde is een diploma middelbaar onderwijs nodig. Waarom dan het voorbeeld van verpleegkunde?

“Verpleegkunde is een intensieve en complexe opleiding die niet zomaar door iemand kan worden ingevuld. Wat we wel kunnen doen is verpleegkundigen bijstaan door verschillende profielen mee te activeren in de zorg. Een recent rapport toonde aan dat 17 procent van de vrouwelijke en 36 procent van de mannelijke kortgeschoolde nieuwkomers twee jaar na het inburgeringstraject aan de slag is. Dit is te weinig, daarom heb ik het inburgeringstraject vorig jaar hervormd zodat nieuwkomers zich onder andere verplicht moeten inschrijven bij VDAB. Vroeger schreef 17 procent van de nieuwkomers zich in, vandaag 87 procent.

Toch moeten we meer doen. Ik heb een plan op tafel gelegd bij de Vlaamse Regering dat nieuwkomers beter aan de slag moet helpen. Een van de punten is om kortgeschoolde nieuwkomers maximaal toe te leiden naar werk door opleidingen op de werkvloer, het liefst in de richting van knelpuntberoepen. Nieuwkomers zouden zo, mits de juiste omkadering, opgeleid kunnen worden tot bijvoorbeeld zorgkundige of andere jobs binnen de zorgsector. Ook de andere knelpuntberoepen komen in aanmerking. Iedereen heeft een eigen roeping. Voor een deel van de nieuwkomers kan zo’n job een opstap betekenen om verder te studeren tot bijvoorbeeld basisverpleegkundige. Het voorbeeld dat ik aanhaalde ging dus over zorgkundigen, dat werd ondertussen rechtgezet.”

U wil nieuwkomers competenties on the job aanleren. Over welke competenties gaat dit dan?

“Niet alleen de zorgsector, maar ook andere sectoren vragen om meer werkkrachten. De Vlaamse Regering maakt het mogelijk dat wie zich wil omscholen een opleiding kan volgen tot een knelpuntberoep. Het zijn dit soort opleidingen met een praktische insteek, zoals een stage op een werkplek, die ik voor ogen heb.”

We hebben nood aan hoogopgeleide bachelorverpleegkundigen die naast de artsen de zorgnoden voldoende kunnen identificeren. Verwijzen naar geen diploma en vrachtwagenchauffeurs schrikt ASO en TSO studenten eerder af om voor verpleegkunde te kiezen dan aan te trekken. Begrijpt u deze stelling? Moet er niet eerder werk gemaakt worden van het meer positief belichten van andere profielen die hoognodig zijn binnen de zorgsector zoals verzorgenden, logistiek medewerkers, poesthulp, …?

“Er zijn meer handen nodig in de zorg. Het is belangrijk dat we uitleggen aan toekomstige studenten wat de positieve impact is van werken in de zorgsector. Ook wie vandaag werkzoekend of inactief is moeten we beter begeleiden naar werk, bijvoorbeeld in de zorgsector na het volgen van extra opleidingen. Ook aan zij-instromers moeten we denken: wie in andere sectoren aan de slag is en op zoek is naar een nieuwe uitdaging moeten we kunnen overtuigen om te kiezen voor een job in de zorgsector. De zorgsector heeft nood aan verschillende profielen, zowel lager opgeleiden als hoger opgeleiden. Net daarom heeft deze Vlaamse Regering de leerladder in de zorg herwerkt. Voor elk profiel is er nu een geschikte toegangspoort tot de sector.”

Zes op tien nieuwkomers zijn van binnen de EU. Zitten daar geen kansen om verpleegkundigen uit andere EU-landen op te leiden voor een job in de Vlaamse zorgsector?

“Nieuwkomers van binnen de EU zijn niet verplicht in te burgeren. Europese regelgeving verhindert dat. Wel kunnen zij het inburgeringstraject vrijwillig volgen, wij moedigen dit ook aan. Zo’n 44 procent van de verplichte inburgeraars is hoogopgeleid, dat wil zeggen minstens een bachelor diploma. Door deze mensen niet op hun niveau in te schakelen verliezen we waardevolle werkkrachten. Een van de andere aspecten binnen het plan om nieuwkomers duurzaam aan te slag te krijgen is zorgen dat diploma-erkenning deel wordt van het inburgeringstraject. Zo kan een arts uit Irak door het volgen van bepaalde cursussen eventueel aan de slag als bachelorverpleegkundige bij ons of begeleid worden om verder te studeren om hier als arts aan de slag te kunnen.”

U wil de nieuwkomers van binnen de EU verplichten om maatschappelijke oriëntatie en Nederlands tot niveau B1- te volgen. Maar als ze begeleid worden richting een zorgjob, dan is een kennis van ons zorgsysteem toch ook onontbeerlijk? Hoe kijkt u hier tegenaan?

“Nieuwkomers van buiten de EU moeten vandaag de cursus maatschappelijke oriëntatie volgen, Nederlands leren, zoeken naar werk en 40 uur optrekken met een buddy. Nieuwkomers van binnen de EU zijn hiertoe niet verplicht door Europese regelgeving, maar stimuleren we wel om het inburgeringstraject te volgen.

Wanneer nieuwkomers een opleiding volgen op de werkvloer leren ze automatisch Nederlands en specifieke vakterminologie die erbij komt kijken. Daarnaast leren ze binnen hun opleiding het zorgsysteem kennen. Die kennis is inderdaad ook belangrijk, maar je leert dat soms makkelijker door ook in de praktijk te staan, in plaats van enkel zuiver theoretisch. We moeten nieuwkomers goed begeleiden zodat ze duurzaam aan de slag kunnen, maar ook zodat ze hun maximale potentieel kunnen bereiken.”

Is het B1-niveau wel voldoende om in de zorg tewerkgesteld te staan binnen de verpleegkundige functies? Vanuit het werkveld en vanuit NETWERK VERPLEEGKUNDE worden hier veel vragen over gesteld. Wanneer de artsen vragen om dringend werk te maken van de taalvereisten voor de artsen, waarom zou dit dan anders zijn voor verpleegkundigen?

“In mijn voorbeeld gaat het over zorgkundigen. Daarnaast is een goede kennis van het Nederlands inderdaad belangrijk. Daarom is het goed dat we kortgeschoolde nieuwkomers begeleiden naar een opleiding op de werkvloer. Op deze manier komen ze in aanraking met de sector en leren ze al doende Nederlands. Daarnaast voorzien wij ook buddytraject van 40 uur dat nieuwkomers een netwerk geeft in Vlaanderen, maar hen ook in staat stelt extra Nederlands te oefenen.”

Binnen België is het cijfer arbeidsongeschikten ook zeer hoog, zowel binnen als buiten de zorg. Jaarlijks tellen de ziekenfondsen meer dan 450.000 dossiers en daarbovenop nog 480.000 mensen die langdurig arbeidsongeschikt zijn. Zijn er plannen om hen te oriënteren naar een job in de zorg zodat zij ondersteunend kunnen zijn voor de verpleegkundigen in het werkveld?

“De activering van langdurig zieken is een federale bevoegdheid waar men op inzet. Maar ik steun het voorstel zeker om personen die zijn uitgevallen terug te begeleiden naar de werkvloer. In Vlaanderen zijn wij bevoegd om werkzoekenden en inactieven te begeleiden naar een job. 660.000 Vlamingen zijn vandaag inactief. Om hen te motiveren aan de slag te gaan heeft mijn partij dit jaar bijvoorbeeld de jobbonus op tafel gelegd. Wie werkt aan een brutoloon van minder dan 2.900 euro krijgt tot 600 euro netto jaarlijks als bonus. We verhogen die bonus nu tot 700 euro. Op die manier willen we zorgen dat wie werkt eerlijk verdient. Het verschil tussen werken en niet werken moet verhogen.”

Volgens de KCE-studie zijn verpleegkundigen 40 procent van hun tijd bezig met niet-verpleegkundige taken. Wanneer de niet-werkende bevolking zou worden tewerkgesteld in de ondersteuning binnen deze niet-verpleegkundige taken, dan staan we een hele eind verder en pakken we de zeer hoge werkdruk – en tegelijk een van de factoren voor de grote uitstroom – van verpleegkundigen aan. Hoe kijkt u hiernaar?

“We hebben nood aan taakuitzuivering en taakdifferentiatie in de zorgsector. Verpleegkundigen zouden zich niet bezig moeten houden met zorgkundige taken en zorgkundigen zouden zich niet bezig moeten houden met taken die logistieke medewerkers en assistenten kunnen doen. Als we daarin slagen, kunnen we al veel meer doen om de werkdruk naar beneden te krijgen voor de zorgberoepen,  en zo de uitstroom indammen en de jobs aantrekkelijker maken voor nieuwe instromers. Onlangs lanceerde ik dit voorstel ook voor de kinderopvang: zet daar logistieke medewerkers in zodat de kinderbegeleiders zich met de kinderen kunnen bezig houden in plaats van eten maken of de was doen.”

Steeds meer mensen in woonzorgcentra kampen met psychische problemen. Wie tijdens zijn leven ooit een psychiatrische aandoening had, zoals een psychose of een ernstige depressie, heeft bovendien een grote kans op herval bij een verhuis naar een woonzorgcentrum. Het onderzoeksteam van project Odette ging daarom na hoeveel bewoners in woonzorgcentra een psychiatrische diagnose en bijgevolg een verhoogde kwetsbaarheid hebben, wat hun zorgnoden zijn en wat nodig is voor zorgverleners om op een zo goed en veilig mogelijke manier hierin te voorzien.

“Het aantal bewoners met een psychiatrische en/of neurocognitieve stoornis in woonzorgcentra neemt toe. Dat is deels te wijten aan de vergrijzing van de bevolking en deels aan de afbouw en heroriëntering van de bedden in de geestelijke gezondheidszorg. Dit brengt voor de zorgverleners heel wat uitdagingen met zich mee. Denk aan omgaan met agitatie, agressie of middelengebruik”, licht Katrin Gillis van Odisee Hogeschool toe. Als verpleegkundige is ze gespecialiseerd in neurologische zorg en als onderzoeker richt ze zich op de kwaliteit van leven van ouderen in residentiële omgevingen. Samen met Hilde Lahaye en Marianne De Witte begeleidt ze teams in woonzorgcentra en (psychiatrische) ziekenhuizen bij de implementatie van behoeftengebaseerde zorg bij ouderen. Daarnaast leggen ze zich toe op praktijkgericht onderzoek, brachten ze het profiel van bewoners in woonzorgcentra met een psychiatrische kwetsbaarheid en de impact ervan op hun zorgbehoeften in kaart en reiken ze mogelijkheden aan voor zorgverleners om met deze doelgroep om te gaan (zie kader).

Hoe groot is het probleem?

In een eerste fase voerde het projectteam een dataonderzoek uit tussen januari en september 2022 in 24 woonzorgcentra verspreid over Vlaanderen. De classificatie van psychiatrische en neurocognitieve stoornissen gebeurde op basis van de DSM-V. Bij de helft van alle bewoners stond minstens één psychiatrische of neurocognitieve diagnose in hun dossier beschreven. Van hen namen 1.155 personen deel aan het onderzoek. “Van alle bewoners met een psychiatrische stoornis is één op drie een man. De gemiddelde leeftijd van bewoners met een psychiatrische stoornis is lager dan die van bewoners met een neurocognitieve stoornis en ze verblijven gemiddeld ook langer in het woonzorgcentrum”, duidt Katrin. “Heel wat bewoners in woonzorgcentra kampen hierdoor met veranderend gedrag, met alcohol- en drugsmisbruik en/of hebben last van depressie, wanen, hallucinaties of angsten. De zorgzwaarte van deze bewoners valt niet te onderschatten. Dat is een bijzonder complexe zorgcontext voor de medewerkers.”

Verhuis is kantelpunt

De verhuis naar een woonzorgcentrum is voor mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid vaak een kantelpunt, met een mogelijke terugval tot gevolg. De vraag rijst of deze personen wel thuishoren in een woonzorgcentrum, en indien wel, wat nodig is om in hun behoeften te voorzien. Katrin: “Voor ons is het antwoord hierop zeker ja. Al moeten we de veiligheid binnen de zorginstelling bewaren en de grenzen van zorgverleners en medebewoners bewaken. Het is niet haalbaar om elke zorgverlener in een woonzorgcentrum op te leiden in alle aspecten van de geestelijke gezondheidszorg. Daarom streven we er vanuit Odette naar om teams handige tools aan te reiken waardoor ze wel met dergelijke situaties kunnen omgaan.”

Expertise, verbinding en emotie

Een van de zaken die de onderzoekers vaststelden is dat het voor zorgverleners soms moeilijk is om de perceptie over een specifieke bewoner om te keren eens die bepaald gedrag vertoonde. “Het risico hierbij is dat iemand zo in isolement belandt. Tegelijk moet een afdelingsverantwoordelijke oog hebben voor de gevoeligheden binnen het team. Vanuit Odette werken we daarom op verschillende niveaus om de competentie bij zorgverleners en de draagkracht van een team te verhogen”, vult Katrin aan. Het eerste niveau is het aanbieden van opleiding, literatuur en inter- en supervisie door experten. “Op onze website zetten we een up-to-date kennisbank op, waar teamverantwoordelijken informatie vinden die past binnen hun eigen context. Dit vullen we aan met digitale tools, zoals podcasts, virtual reality en webinars. Zo is in Spotify een afspeellijst samengesteld met relevante podcasts over geestelijke gezondheid.”

Daarnaast zet Odette in op verbinding. Dat omvat deelname aan congressen, een dag meelopen in een bepaalde zorginstelling, ervaringsdeskundigen uitnodigen en de banden aanhalen met andere instellingen. Dat helpt om sterke regionale netwerken uit te bouwen tussen woonzorgcentra en psychiatrische instellingen en ziekenhuizen. “Tot slot willen we ruimte geven aan het emotionele aspect. Door kunst, theater en escaperooms in te zetten in teams, worden emoties bespreekbaar en wordt de groepsband sterker.”

Pilootproject 2024

Door een divers aanbod aan tools en opleidingen wil Odette de drempel verlagen voor verantwoordelijken binnen woonzorgcentra om er zelf mee aan de slag te gaan. Van oktober 2023 tot mei 2024 loopt een pilootproject hierrond in de regio’s Waasland en Kortrijk. De resultaten ervan worden midden volgend jaar verwacht. Katrin besluit: “Het gaat er ons om dat een zorgverlener door het gedrag van iemand durft te kijken en tracht te achterhalen wat de beweegredenen zijn. Zonder vooroordeel en vanuit de missie om een echte thuis te creëren voor elke bewoner.”

Het onderzoeksproject Odette wil een antwoord bieden op volgende vragen:

1. Wat is de prevalentie van bewoners in woonzorgcentra met een diagnose van één of meerdere psychiatrische stoornissen en wat zijn hun behoeften?
2. Hoe kunnen zorgverleners in woonzorgcentra zich professionaliseren en ondersteund worden in het omgaan met (toekomstige) bewoners met een psychiatrische kwetsbaarheid?
3. Wat is het effect van een proof of concept waarbij zorgverleners opgeleid en ondersteund worden in het omgaan met bewoners met een psychiatrische kwetsbaarheid?

Voor meer info, mail naar info@projectodette.be of neem een kijkje op projectodette.be.

Hogescholen bieden bacheloropleidingen aan en zijn zo verantwoordelijk voor de instroom van nieuwe verpleegkundigen in het werkveld. Toch heeft de hogeschool nog andere functies die decretaal bepaald zijn. De drie opdrachten van de hogescholen zijn onderwijs, onderzoek en dienstverlening. Het is vanuit deze dienstverleningsopdracht dat hogescholen een partner kunnen zijn in het levenslang leren van verpleegkundigen. De Karel de Grote Hogeschool richtte in dat kader de KdG Academy op voor alle producten rond levenslang leren.

Het levenslang leren aanbod van hogescholen, postgraduaten, micro-credentials of navormingen richt zich voornamelijk op individuele cursisten. Zo kiest een verpleegkundige die zich verder wil bekwamen uit een ruim aanbod aan vervolgopleidingen, grote en kleine pakketten. “Vaak geven cursisten en organisaties aan dat de inhoud van deze pakketten niet aansluit bij hun effectieve leernoden en dat de prijs van deze vormingen aan de hoge kant is”, zegt business developer en klantrelatiebeheerder van de onderwijsgroep Welzijn en Gezondheidszorg Sven De Smet. “Sinds de invoering van de vierjarige bacheloropleiding is de prijs om verder te studeren en te specialiseren toegenomen in vergelijking met de vroegere bachelor-na-bacheloropleidingen. Wanneer je je als verpleegkundige wil specialiseren moet je zelf of je werkgever diep in de buidel tasten. De vraag stelt zich dan ook of dit model duurzaam is naar de toekomst toe.”

Expertise combineren

De Karel de Grote Hogeschool pakt daarom anders aan. “Als hogeschool beschikken we over een dubbele expertise die we willen inzetten voor de zorgorganisaties”, licht Sven toe. “Enerzijds zijn we inhoudelijk bekwaam om verpleegkundigen op te leiden en zetten we sterk in op het evidencebased werken in onze basisopleidingen. Die kennis uit onze bacheloropleiding kunnen we ook delen met het werkveld. Daar zit net onze meerwaarde. Als hogeschool beschikken we ook over een onderwijsexpertise. Door dit te combineren creëren we dus een toegevoegde waarde voor de instellingen.”

Concreet maakt de klantrelatiebeheerder samen met de organisatie de leernoden binnen de organisatie helder. Dat is vaak niet eenvoudig. Eens deze leernood bepaald is, wordt gekeken naar wat de hogeschool kan bieden als antwoord op deze leernood. Vaak groeit hier een echte samenwerking uit. Zowel de opleiding als de organisatie voorzien de nodige expertise. Dat komt samen in een zinvol en op maat uitgewerkt vormingspakket. Daarbij wordt rekening gehouden met de juiste lesmethodieken, werkvormen en met de borging van de opgedane kennis. “We weten dat de tijd dat alle vormingen moesten doorgaan op de hogeschool definitief tot het verleden behoort”, vult Sven aan. “Hoewel het voor sommige lessen net wel een meerwaarde kan zijn om naar een veilige leeromgeving zoals het skillslab te komen. Ook dit nemen we mee in ons plan van aanpak.”

Voor elk leerdomein

Sven werkt als klantrelatiebeheerder vanuit de onderwijsgroep Welzijn en Gezondheidszorg, maar staat in nauwe verbinding met de collega’s uit de andere onderwijsgroepen. “Zo proberen we echt de referentie voor levenslang leren te zijn voor onze partners”, zegt Sven nog. “Als een zorgorganisatie tijdens een verkennend gesprek aangeeft dat ze ook een vorming willen voor de logistieke medewerkers, kunnen we snel schakelen naar de expertise van de opleiding Logistiek Management. We zijn ervan overtuigd dat de krachten bundelen en echt samenwerken de juiste stappen zijn om levenslang leren binnen onze zorgberoepen waar te maken.”

De stijging van de zorgvraag en de schaarste aan medewerkers vragen om slimme investeringen in ons verpleegkundig- en zorgpersoneel. Dit geldt ook voor voorzieningen voor personen met een beperking.

In de voorzieningen voor personen met een beperking dragen thuisverpleegkundigen vaker bij in de totale zorg van de bewoners. Ook Altrio Thuisverpleging helpt mee in voorzieningen waar tekorten zijn, voornamelijk met zelfstandige verpleegkundigen en zorgkundigen.

De inzet van externe verpleegkundigen en zorgkundigen draagt bij tot een ondersteuning van het personeel binnen de zorginstelling. Zo kunnen verpleegkundigen, orthopedagogen en begeleiders zich focussen op hun kerntaken binnen het dagelijkse leven van de bewoners.

Oplossing voor gebrek aan medische diensten

In vele eerder kleine voorzieningen is geen medische dienst aanwezig. Het is moeilijk om een medische opvolging te organiseren, ook al zijn hiervoor richtlijnen opgesteld. Een wettelijk kader omtrent de taakdifferentiatie en -delegatie zal ertoe bijdragen dat de externe thuisverpleegkundige als coördinator van de zorg kan optreden. “Deze thuisverpleegkundigen zullen de connectie tussen de zorgvragers, de huisartsen en de specialisten bevorderen. Zo slagen externe diensten voor thuisverpleging                 er hier ook in een efficiënte en kwaliteitsvolle zorg aan alle zorgvragers te bieden”, benadrukt Birgit Van Wabeke, coördinator voorzieningenzorg bij Altrio Thuisverpleging.

Opleiding bekwame helper door thuisverpleegkundigen

Het wetsontwerp bekwame helper zal na publicatie een wettelijk kader bieden zodat de bekwame helper een aantal verpleegkundige handelingen mag uitvoeren, die aangeleerd en gecoördineerd worden door een verpleegkundige.

Diensten voor thuisverpleging kunnen de opleidingen in samenwerking met de voorzieningen en hogescholen inrichten. Het voordeel? De thuisverpleegkundige die dagelijks aanwezig is en al een vertrouwensband heeft met de zorgvrager, geeft dan zowel de zorgen als de opleiding. Dat is voor alle betrokkenen veel comfortabeler. De voorziening of overkoepelende organisatie kan het theoretische gedeelte opstellen. Deze opleiding wordt samengesteld op maat van de zorgvragers, medewerkers en hun werking. De thuisverpleegkundige kan dan het praktische gedeelte uitvoeren.

Praktijkvoorbeeld

In Vlaams-Brabant heeft zo tRede een opleidingsplan uitgewerkt voor al haar voorzieningen. Voor Huis In De Stad in Tienen werkt tRede hiervoor samen met Altrio Thuisverpleging om hun medewerkers op te leiden tot bekwame helpers. In een eerste fase werd een theoretisch pakket opgesteld door tRede en de verschillende voorzieningen. Het praktische gedeelte, namelijk de stage, werd steeds gegeven door de verpleegkundige die daar werkt. Dit gebeurde zowel tijdens de verzorgmomenten zelf als tijdens apart ingelaste momenten. Dat een vertrouwde persoon de lessen en stage op zich neemt, is een meerwaarde voor de voorzieningen en voor de zorgvrager.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Altrio Thuisverpleging.

Sinds 2000 kan elk ziekenhuis een voltijdse begeleidingsverpleegkundige tewerkstellen. Deze vormt de brug tussen nieuwe medewerkers en de organisatie, tussen starter en team, tussen opleidingsinstelling en ziekenhuis. De werkgroep Begeleidingsverpleegkundigen van NETWERK VERPLEEGKUNDE actualiseerde het functieprofiel van deze rol. Een essentiële stap om de perceptie over verpleegkunde en de identiteit van verpleegkundigen te moderniseren en af te stemmen op de toekomst waarin kwaliteitsvolle, complexe zorg mogelijk wordt gemaakt.

Op 1 maart 2000 werd door ministers Frank Vandenbroucke en Magda Aelvoet de functie van begeleidingsverpleegkundige geïntroduceerd. Diverse redenen lagen aan de basis van deze beslissing: een te hoge werkdruk, onvoldoende tijd voor de begeleiding van nieuwkomers, te snel een hoog rendement en te grote verantwoordelijkheid moeten behalen, de complexiteit van het werkveld, grote personeelstekorten, … Al deze aspecten leidden toen tot een sterke uitstroom kort nadat verpleegkundigen in de sector aan de slag gingen. De begeleidingsverpleegkundige moest hierop een deel van de antwoorden bieden met een structurele, constructieve begeleiding en ondersteuning voor nieuwe medewerkers en studenten.

Zeven jaar na het invoeren van deze functie, stuurde de werkgroep Begeleidingsverpleegkundigen van NETWERK VERPLEEGKUNDE de omschrijving van het profiel een eerste keer bij. Het doel van deze functie werd toen als volgt omschreven: ‘Binnen de visie van het ziekenhuis en gekaderd binnen de regelgeving en normen van de wetgeving zorgen voor de introductie (onthaal en inscholing) van de nieuwe medewerker en de studenten zodat zij op een deskundige manier hun functie of stage kunnen invullen.’

De werkgroep Begeleidingsverpleegkundigen volgt sinds de invoering van dit profiel de wetgeving over de uitoefening van het verpleegkundig beroep op de voet en de bijhorende hervorming in de opleiding, in afstemming met de veranderende noden op de arbeidsmarkt. Vanuit dit perspectief wordt het functieprofiel van de begeleidingsverpleegkundige up-to-date gehouden. Dit resulteerde in de voorstelling van een nieuw functieprofiel dat voldoet aan de actuele situatie in het veld.

Kritische bedenkingen

Anno 2023 houden de schaarste op de arbeidsmarkt en een dalende trend in aantal studenten verpleegkunde aan. Net daarom is een vlotte introductie en retentie van verpleegkundigen na de opstart zo belangrijk voor de begeleidingsverpleegkundige. In de eerste plaats richten ze zich naar de verpleegkundige en vroedkundige bachelor in een ziekenhuiscontext. Toch wordt nauwkeurig gekeken naar de hervormingen in de opleidingen en naar de introductie van nieuwe profielen op de werkvloer om differentiatie en taakuitzuivering mogelijk te maken. Zo kan het profiel indien nodig meegroeien.

Het profiel evolueerde van een eerder operationele rol naar een staffunctie. In IFIC werd de functie 6073 ingeschaald op 14. Wanneer we naar de actuele jobinhoud kijken, hoort de begeleidingsverpleegkundige ingeschaald te zijn op 16. Daarnaast moeten ook vragen gesteld worden bij de termijn van het mandaat van de begeleidingsverpleegkundige. Om beleidsmatig grondig en vernieuwend te werken zijn enerzijds vaak langere termijnen nodig dan de nu voorziene vijf jaar. Toch moet in het belang van professionaliteit en persoonlijk welzijn dit mandaat regelmatig kritisch geëvalueerd worden. Zo blijven de medewerkers geëngageerd en alert in een veranderende ziekenhuiscontext.

Ten slotte wijst de werkgroep ook op dezelfde noden in de ouderen- en gehandicaptenzorg. Ook daar zou het kwaliteitsvol begeleiden van studenten en introduceren van nieuwe collega’s op een gestructureerde en goed ondersteunde manier de zorg een kwaliteitslabel kunnen bieden en de aantrekkelijkheid van werken met ouderen en gehandicapten verhogen.

Begeleidingsverpleegkundige 2023

Hieronder vind je een verkorte weergave van de actuele functiebeschrijving van de begeleidingsverpleegkundige. Ze is ontstaan vanuit de basis zoals opgesteld in 2000 en herschreven vanuit de talrijke gesprekken met begeleidingsverpleegkundigen in Vlaanderen. Het nieuwe document inventariseert de grote gemeenschappelijke noemer vanuit de functiebeschrijvingen in heel wat Vlaamse ziekenhuizen.

Resultaatsgebied 1: Begeleiding van de nieuwe verpleegkundige/vroedkundige: net afgestudeerd, herintreder of mutatie

1. Introductie van de nieuwe medewerker:
   1. Onthaal
   2. Inscholing:
      1. organisatie, participatie en ondersteuning van de inscholing in het verpleegkundig departement, in samenwerking met dienst vorming/training/opleiding (VTO)
      2. evaluatie, optimalisatie en actualisatie van het inscholingsprogramma
   3. kwaliteitszorg van het introductiebeleid
2. Begeleiding van de nieuwe medewerker in het verpleegkundig departement

Resultaatsgebied 2: Begeleiding van de studenten verpleegkunde en vroedkunde

1. Ondersteuning van het stagebeleid ten aanzien van de onderwijsinstelling:
   1. Zet in op een transparante samenwerking tussen onderwijsinstelling en ziekenhuis m.b.t. de organisatie van de stage en de ondersteuning van de student tijdens de stage
   2. Volgt het stagebeleid op in samenspraak met de directie verpleegkunde, leidinggevenden en mentoren
2. Ondersteuning van het stagebeleid ten aanzien van de student:
   1. Zet in op een vlotte integratie van de student tijdens de stage
   2. Bouwt een optimale mentorwerking uit
3. Innovatie en promotie van het verpleegkundig beroep

Profiel en competenties

• Opleidingsniveau: bachelor/master in de verpleegkunde
• Budget: één voltijds equivalent per ziekenhuis (bij voorkeur te verdelen over 2 deeltijdse mandaten in functie van de continuïteit)
• Competenties:
  • Kennis
  • Leidinggeven
  • Contact- en relatievaardig
  • Vaardig in coachen
  • Sterk in plannen en organiseren
  • Communiceren
  • Probleemoplossing