Leerlingen onvoldoende voorbereid op arbeidsmarkt

Enkele recente bevragingen van BEFEZO, de beroepsorganisatie voor zorgkundigen, onthullen een zorgwekkende realiteit. Bijna vierhonderd leerkrachten uit het secundair onderwijs vinden dat leerlingen na een zesde jaar gezondheidszorg niet klaar zijn voor de arbeidsmarkt. De oorzaak? De onderwijshervormingen in combinatie met de nieuwe federale wetgeving die net meer verantwoordelijkheden aan de zorgkundige toevertrouwt. Tegenstrijdigheden die tot gevaarlijke situaties leiden.

BEFEZO, de Belgische federatie voor zorgkundigen, trekt aan de alarmbel. Uit recente bevragingen bij zowel studenten[1], leerkrachten als werkgevers[2] klinkt een luide en duidelijke noodkreet. Maar liefst tachtig procent van de middelbare scholen in Vlaanderen die een (voorbereidende) zorgopleiding aanbieden, ging op de oproep in. “Het is duidelijk dat dit thema leeft”, zegt BEFEZO-voorzitter Paul Cappelier. “Wie zijn zesde jaar van de arbeidsmarktfinaliteit opleiding, het vroegere BSO, tot verzorgende – huishoudkundige afrondt, is grondig geschoold in huishoudelijke en logistieke taken. Relevante kennis, maar het ontbreekt deze studenten aan een gedegen theoretische en praktische basis van zorghandelingen en toevertrouwde verpleegkundige handelingen die als basis dienen om door te stromen naar een opleiding tot zorg- of verpleegkundige. Nochtans taken waar ze steeds meer voor ingezet worden op de werkvloer. Het tekort aan ervaren leerkrachten en vooral de essentiële opleidingsuren liggen hiervoor aan de basis.”

Stages die versterken

Zorgkundigen willen beter opgeleid worden om hun verantwoordelijkheid in de sector veilig en met vertrouwen op te nemen. Ook de leerlingen die hun beroepskwalificatie krijgen na zes jaar dubbele finaliteit (vroeger TSO) ervaren deze tekorten. Paul: “Theoretisch zijn ze geschoold om de stap naar een bacheloropleiding te beginnen maar als zorgkundige zijn ze niet klaar voor het werkveld. Ze kunnen patiënten wassen en verschillende logistieke taken opnemen, maar bij de toegestane verpleegkundige handelingen loopt het mis. Dat vormt een direct gevaar voor de patiënten en bewoners en op lange termijn voor de hele zorgsector.”

Daarom pleit BEFEZO voor een betere ondersteuning van leerkrachten, met wetenschappelijk onderbouwd lesmateriaal en voldoende tijd om een veilige en kwalitatieve zorgervaring te bieden aan leerlingen tijdens diverse stages. Wat die stages betreft: ook hier knelt het schoentje. Er blijken wel voldoende stageplaatsen te zijn, maar de juiste, intensieve begeleiding ontbreekt. “Dat signaal komt zowel vanuit de onderwijs- als zorginstellingen die hiervoor nauwelijks personeel kunnen vrijmaken. Juridisch gezien mag ook niet eender wie een stage begeleiden, we zien dat dit in de praktijk wel gebeurt. Sommige basisvaardigheden worden bovendien soms voor het eerst ingeoefend op stage of bij een eerste werkervaring, dat is niet de bedoeling. De collega-verpleegkundigen verwachten in hun team competente zorgkundigen die hen professioneel kunnen ondersteunen binnen een gestructureerde equipe.”

Overleg tussen sector en beleid

De resultaten van de bevraging zijn duidelijk: zonder drastische veranderingen dreigt de veiligheid en kwaliteit van zorg in het gedrang te komen. Maar sterker nog het zal ook nefaste gevolgen hebben voor de instroom van zowel zorgkundigen als verpleegkundigen. Deze opleidingen zijn namelijk allesbehalve kwalitatief en wervend om doorstroom te genereren. Dit terwijl we net een immense instroom nodig hebben om de uitdagingen van de vergrijzing aan te kunnen. BEFEZO is daarom in gesprek met Vlaams minister van Welzijn Hilde Crevits en onderwijsminister Ben Weyts, om de zorgopleidingen te herzien en te verbeteren. “De vragen zijn prangend”, besluit Paul. “De deskundigheid, veiligheid en de aanwezigheid van deze vorm van zorgverlening staan op het spel. Het belang van een grondige opleiding voor zorgkundigen is een prioriteit om de kwaliteit van zorg te waarborgen en ons toekomstig zorgpersoneel goed voor te bereiden op de uitdagingen van de arbeidsmarkt.”

[1] Bevraging om prioriteiten aan te duiden om de kwaliteit van de (opleiding) zorgkundige te versterken – BEFEZO (2023)

[2] BEFEZO onderwijshervorming SO opleiding zorgkundigen. Voorjaar 2024.