Opleiding referentieverpleegkundige infectiebeheersing

‘Kwalitatief, dynamisch en op maat’

Steeds meer ziekenhuizen schakelen referentieverpleegkundigen infectiebeheersing in: basisverpleegkundigen die verantwoordelijk zijn voor ziekenhuishygiëne op de eigen afdeling. Ook in woonzorgcentra groeit hun aantal. Om hen duidelijke handvatten te bieden over inhoud en praktijk organiseert het NVKVV de opleidingen ‘referentieverpleegkundige infectiebeheersing ziekenhuis’ en ‘referentieverpleegkundige infectiepreventie woonzorgcentrum’.

Instellingen zijn niet verplicht om te werken met referentieverpleegkundigen infectiebeheersing. Daardoor is er ook geen wettelijke bepaling over hun taken of job inhoud. ‘Tegelijk wordt hun aanwezigheid in een ziekenhuis of woonzorgcentrum wél sterk aanbevolen 1’, zegt Pedro Braekeveld, voorzitter van WIN (Werkgroep Infectiebeheersing NVKVV) en grondlegger van de cursus. ‘Er was dan ook nood aan duidelijk omlijnde informatie: welke zijn de taken en competenties van een goede referentieverpleegkundige infectiebeheersing? Met de werkgroep WIN besloten we dat te onderzoeken en te verwerken tot een praktijkgerichte cursus.’

Inhoud

De inhoud van de cursus werd grondig voorbereid: de werkgroep schakelde meerdere experts in en organiseerde een rondvraag in verschillende ziekenhuizen waar al met een referentieverpleegkundige infectiebeheersing werd gewerkt. Pedro: ‘De resultaten bleken overal min of meer hetzelfde. We kwamen uit bij vijf kerntaken:

1. informeren van zorgverstrekkers, patiënten en bezoekers over ziekenhuishygiëne;
2. bewaken en opvolgen van de dagelijkse toepassing van de procedures rond ziekenhuishygiëne;
3. coachen en adviseren van collega’s en andere zorgverstrekkers over ziekenhuishygiëne;
4. motiveren en sensibiliseren van zorgverstrekkers om de procedures rond ziekenhuishygiëne dagelijks toe te passen;
5. signaleren en registreren van problemen met betrekking tot ziekenhuishygiëne.

Op die vijf taken hebben we de inhoud van onze cursus gebaseerd. We maakten twee blokken: enerzijds zijn er de theoretische onderdelen zoals het wettelijk kader van ziekenhuishygiëne, de rol van de referentieverpleegkundige, de besmettingscyclus en microbiologie. Anderzijds – en dit is het grootste blok – zijn er ook praktijkgerichte topics. Die gaan bijvoorbeeld over handhygiëne en ontsmetten, over het motiveren van collega’s, het geven van feedback en het omgaan met weerstand. Zo leren de verpleegkundigen de theorie over de overdracht van de ziekenhuisbacterie en weten ze op welke manier ze collega’s hierover het best kunnen aanspreken en motiveren. De schroom daarvoor is immers vaak nog groot.’

Ook woonzorgcentra

Aanvankelijk was de inhoud van de opleiding enkel afgestemd op de ziekenhuizen. Intussen is er ook een tweede versie voor woonzorgcentra. ‘We kregen steeds meer aanvragen uit die richting’, zegt Pedro. ‘Maar het woon- en leefklimaat in een woonzorgcentrum is natuurlijk helemaal anders dan in een ziekenhuis. Daardoor waren bepaalde onderdelen van de cursus voor deze verpleegkundigen minder interessant terwijl andere delen net onvoldoende waren uitgewerkt. Dus gingen we opnieuw aan de slag en maakten we een tweede vorming: ‘referentieverpleegkundige infectiepreventie woonzorgcentrum’. Die is specifiek op maat van de woonzorgcentra. De grote thema’s zijn hetzelfde maar de concrete toepassingen zijn aangepast aan de werkomgeving. Zo wordt in het blok zorggerelateerde infecties bijvoorbeeld de melkvoeding bij gastro-intestinale infecties niet besproken maar vervangen door een uitgebreidere bespreking van de algemene voedingsmiddelenhygiëne. En bij het onderdeel postoperatieve wondinfecties wordt het accent gelegd op wondzorg en het voorkomen van wondinfecties. Daar worden verpleegkundigen in woonzorgcentra vaker mee geconfronteerd door de steeds kortere verblijfduur van patiënten in het ziekenhuis.’

Voordelen

Cursisten die de opleiding hebben gevolgd, kunnen nadien goed onderbouwd aan de slag als referentieverpleegkundige. ‘Met andere woorden: ze kunnen het infectiepreventiebeleid op een zorgafdeling mee invullen, en de toepassing, uitvoering en implementatie van voorzorgsmaatregelen op hun afdeling bewaken. Uit de eerder genoemde nota 1 blijkt het belang hiervan voor een afdeling. Daarin wordt bijvoorbeeld gesteld dat deze mensen een belangrijke pion zijn in de strijd tegen zorginfecties: zij zijn de ogen, oren en stem op het terrein en een belangrijke steun voor de verpleegkundige en geneesheer ziekenhuishygiënist of van het management. Bovendien is de instelling zeker van een kwalitatieve achtergrond: onze opleiding wordt gegeven door ervaren verpleegkundigen ziekenhuishygiëne uit verschillende hoeken van Vlaanderen en door een ervaren expert binnen het domein van motiveren, coachen en omgaan met weerstand. Daarnaast is het een dynamische cursus: na elke opleiding evalueren we en sturen we bij indien dat nodig is. Ten slotte werken we graag op maat van de instelling: bepaalde modules worden aangepast naargelang de noden van een specifieke ziekenhuis of centrum, en kan er een competentieprofiel op maat worden aangemaakt.’ Nog een voordeel: de cursus kan in de instelling zelf gegeven worden. Voor de cursisten is dat fijn omdat ze zich niet extra hoeven te verplaatsen. Voor de instelling zelf is dat een voordeel omdat al hun referentieverpleegkundigen infectiebeheersing over dezelfde informatie en aanpak beschikken, omdat op alle afdelingen op dezelfde manier gewerkt wordt, en omdat het teamgevoel aangesterkt wordt omdat de verpleegkundigen elkaar tijdens de cursus beter leren kennen.

Inschrijven

De volledige opleiding duurt vijf werkdagen (veertig opleidingsuren) en wordt afgesloten met een praktijkdag. Sinds de aanvang van de opleiding in 2005 werden reeds achttien opleidingen georganiseerd en meer dan vijfhonderd cursisten gevormd.

Instellingen die interesse hebben om de opleiding aan te bieden, kunnen contact opnemen met het NVKVV (zie kader).

1 Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (2007). Nota van 19 juli 2007 van Christiaan Decoster betreffende het KB van 26 april 2007 en het KB van 19 juni 2007.

‘Kennis enorm kunnen uitbreiden’

Marina Noé is verpleegkundige op het operatiekwartier (recovery) van het ziekenhuis Heilig Hart in Leuven. Zij volgde eind vorig jaar de opleiding referentieverpleegkundige infectiebeheersing ziekenhuis. ‘Ik werkte al enkele jaren als referentieverpleegkundige hygiëne toen het ziekenhuis me voorstelde om deze opleiding te volgen’, zegt ze. ‘Het thema was voor mij dus niet nieuw, maar toch heb ik enorm veel bijgeleerd. Zo kregen we bijvoorbeeld een duidelijk kader aangereikt van onze rol als referentieverpleegkundige: wat zijn je taken, wat wordt er verwacht? Daarnaast werd het thema heel breed behandeld, van afname en bewaring van stalen tot reinigen, ontsmetten, steriliseren en handhygiëne. Ook verschillende infecties en de daarbij horende voorzorgsmaatregelen kwamen uitgebreid aan bod. Daardoor heb ik mijn kennis enorm kunnen uitbreiden. Het meest interessante vond ik de workshops rond het geven van feedback en het motiveren van collega’s. Het is niet altijd makkelijk om aan bijvoorbeeld een arts een opmerking over hygiëne te geven. In de workshops kregen we daarvoor heel praktische tips, zoals: zeg niet gewoon wat iemand moet doen, maar leg duidelijk uit waarom dat zo belangrijk is. Die tips gebruik ik nu dagelijks in de praktijk. Ook het feit dat ik een bredere kennis heb over het onderwerp, maakt het makkelijker om collega’s te informeren en te motiveren.’

De in company opleidingen van het NVKVV

Het NVKVV biedt niet alleen de cursussen ‘referentieverpleegkundige infectiebeheersing ziekenhuis’ en ‘referentieverpleegkundige infectiepreventie woonzorgcentrum’ aan maar ook andere zoals:

• werken volgens evidence based richtlijnen in de zorg
• (verpleegkundig/vroedkundig) juridisch advies aan huis
• sociale wetgeving en roosterplanning
• omgaan met zorgkundigen
• communicatievaardigheden
• leidinggeven, coachen en delegeren
• zingeving en spiritualiteit, presentie in de zorg, omgaan met moral distress in de zorg
• veranderingsmanagement
• oplossingsgericht werken met ouderen
• spoedeisende hulp (aan ouderen, kinderen, specifieke situaties…)
• cultuursensitief werken

De opleidingen kunnen doorgaan in de lokalen van de instelling of van het NVKVV.

Voor meer informatie, contacteer je het NVKVV via navorming@nvkvv.be of 02 737 97 85.