Een preventief vaccin toedienen

Het NVKVV biedt je een brochure en een vorming aan.

Je mag vaccins toedienen op voorschrift van een arts. Maar hoe handel je correct? Waar let je op? Het NVKVV zocht alle informatie bij elkaar en bracht die samen in een brochure en in een vorming.

Een vaccin toedienen is meer dan een eenvoudige intramusculaire injectie. Een vaccin zet je bijvoorbeeld, bij een volwassene bij voorkeur in de bovenarmspier. En de patiënt moet gedurende een kwartier na toediening onder toezicht blijven zodat je een anafylactische shock snel kan herkennen en actie kan ondernemen. Dat risico is slechts één op een miljoen maar als verpleegkundige moet je dan adequaat kunnen handelen. Al die informatie bracht het NVKVV samen in een brochure en een vorming om verpleegkundigen breed te informeren nu ze – zonder het toezicht van een arts – preventieve vaccins mogen toedienen. Ellen De Wandeler, algemeen coördinator van het NVKVV, vertelt waarom: ‘Met de brochure en de vorming maken we een vertaalslag tussen de wetgeving en de dagelijkse praktijk zodat alle verpleegkundigen in elke setting er mee aan de slag kunnen.’

Een vaccin toedienen is sinds de publicatie van de Gezondheidswet op 9 april 2016 een verpleegkundige B2-handeling, een handeling op voorschrift van een arts en niet langer een C-handeling onder toezicht van een arts. Die wetswijziging werd doorgevoerd om de vaccinatiegraad bij de Belgische bevolking te verhogen en om sneller te  kunnen reageren bij een epidemische uitbraak. De handeling gaat dus over het toedienen van preventieve vaccins om infectieziektes te voorkomen en niet over therapeutische vaccins zoals bij een immunisatie. Preventieve vaccins worden in verschillende settings toegediend, zowel in ziekenhuizen, in woonzorgcentra, in de thuisverpleging en door bedrijfsgeneeskundige diensten, tijdens raadplegingen van Kind en Gezin, in Centra voor Leerlingenbegeleiding, opvangcentra voor asielzoekers…. Waar je ook werkt, je geeft een vaccin enkel na een schriftelijk medisch voorschrift of via een staand order van de arts. Je volgt de procedure van je instelling, een procedure die omschrijft hoe je de techniek correct en veilig uitvoert, welke voorzorgsmaatregelen je neemt en welke observaties je moet doen. Bovendien noteer je de handeling in het patiëntendossier. Je zorgt er eveneens voor dat de vaccinatie op Vaccinnet geregistreerd wordt. De arts is dus verantwoordelijk voor het voorschrijven van de vaccinatie. Als verpleegkundige ben je verantwoordelijk voor het correct uitvoeren van de handeling.

Eerste vragen

Ellen: ‘Een wetswijziging is niet steeds meteen implementeerbaar en vraagt soms om eerst alle aspecten van die aanpassing grondig te bekijken.’ Heidi Vanheusden, stafmedewerker van het NVKVV en voorzitter van de werkgroep Juridisch advies NVKVV legt verder uit: ‘We beseften dat we eerst antwoorden moesten zoeken op de vragen die de nieuwe wet en vooral de evidence based adviezen die eraan ten grondslag lagen, opriepen. Vragen zoals: mag en moet een verpleegkundige adrenaline toedienen bij een anafylactische shock? En heeft ze of krijgt ze toegang tot Vaccinnet om de vaccinatie te registreren?’ Een kerngroep van de Juridische Adviesgroep van het NVKVV, een mini-JAG, startte met het uitwerken van de details van de achtergrond, de richtlijnen en de procedure voor het geven van een vaccin. De leden zocht naar antwoorden op vragen zoals ‘Hoe doe je dat veilig?’ en ‘Hoe handel je evidence based?’.

Het Wit-Gele Kruis werkte de procedure verder uit op basis van het materiaal dat de mini-JAG verzameld had. De werkgroep Infectiebeheersing (WIN) van het NVKVV gaf advies bij die procedure en samen met de werkgroepen Thuisverpleegkundigen en Verpleegkundigen Kritieke Diensten van het NVKVV werd vorming over dit onderwerp georganiseerd, een vorming die veel deelnemers en positieve evaluaties krijgt. Ellen: ‘De inhoud van de brochure werd eerst binnen de eigen organisatie breed afgetoetst. Nadien gaven de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België en de drie artsensyndicaten, BVAS, Domus Medica en het Kartel, hun advies en goedkeuring aan de inhoud van de brochure. Ellen: ‘Dat de brochure gevalideerd werd door de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België toont dat een stap is gezet in verdere interdisciplinaire samenwerking tussen artsen en verpleegkundigen. Onze brochure wordt ook de standaard voor het uitvoeren van deze handeling in België want ze wordt vertaald naar het Frans voor onze Waalse collega’s van het ACN (Association belge des praticiens de l’art infirmier).’ Heidi bevestigt: ‘We zijn blij met de dialoog die we gestart zijn over beroeps- en taalgrenzen heen.’

Open vragen

‘Het werk is nog niet rond,’ legt Heidi verder uit. ‘Twee onderdelen vragen nog om actie: na het toedienen van een preventief vaccin moet dat geregistreerd worden op Vaccinnet maar verpleegkundigen hebben hier nog geen toegang toe. Nu moet je die registratie vragen aan de arts die het voorschrift hiervoor uitschreef. En er is ook nog geen RIZIV-nummer voorzien voor het registreren en voor de vergoeding van deze handeling door verpleegkundigen. De Juridische Adviesgroep van het NVKVV volgt dit verder op.’ Omdat die items nog niet uitgeklaard zijn biedt het NVKVV de brochure op dit moment enkel digitaal aan haar leden aan zodat ze die wijzigingen meteen in een nieuwe versie online kan opnemen en aanbieden.

Het NVKVV wil de informatie die ze uitbouwde zo breed mogelijk verspreiden. Ellen: ‘Leden kunnen, na inloggen, de brochure ‘Een preventief vaccin toedienen’ downloaden. Ook organiseren we vorming van drie uur over dit onderwerp zowel in eigen huis als op vraag van instellingen. En tijdens de Week van de verpleegkundigen in maart in Oostende komt dit onderwerp eveneens aan bod.’

Hoe handel je bij een anafylactische shock?

Het is uiterst zeldzaam maar af en toe doet een patiënt een anafylactische shock na het toedienen van een vaccin. Daarom hou je toezicht tot 15 minuten na de toediening. Merk je dat je patiënt onwel wordt, dan volgt je deze stappen:

• Controleer de vitale parameters
• Geef een oproep door aan 112. Vraag om assistentie door een MUG-team
• Start CPR bij adem- of hartstilstand
• Zorg voor stabiele zijligging bij bewusteloosheid
• Dien medicatie toe indien afgesproken met de voorschrijvende arts
• Plaats een waakinfuus indien je de materialen voorhanden hebt en je hier voldoende ervaring mee hebt

Een preventief vaccin toedienen

• De brochure: nvkvv.be > Publicaties > Eigen publicaties > Een preventief vaccin toedienen (na inloggen)
• De vorming: nvkvv.be > Vorming > Navorming

Els Put