Graag een bekwame helper

Meer hulp voor de patiënt

Het NVKVV vraagt aan het beleid  om het wettelijke kader rond de groep mantelzorgers te verruimen met “bekwame helpers” om hun hulp te legaliseren en aan de noden in het dagelijkse leven van de patiënt/cliënt te voldoen.

‘Sander kan nooit mee op schooluitstappen’, vertelt Veerle. ‘Er is dan niemand die zijn medicatie mag geven.’ Sander is zes jaar oud en heeft cystinose, een zeldzame stofwisselingsziekte. Hij heeft medicatie en sondevoeding op vaste tijdsstippen nodig, dag en nacht. Veerle, zijn mama, staat in voor een groot deel van die zorg, naast haar job. ’s Nachts komt een thuisverpleegkundige de pletmedicatie geven zodat Veerle kan doorslapen. ‘s Middags komt de thuisverpleegkundige naar de school voor die pillen. Maar als Sanders klasje op uitstap gaat, kan hij niet altijd mee, de afstand is dan te groot voor de vertrouwde thuisverpleegkundige. Wanneer iemand die verbonden is aan de school, Sanders medicatie mag geven, sluit zijn ziekte hem niet langer uit van leuke momenten op school. Iemand die tijdens de uitoefening van zijn of haar beroep toch even kan helpen bij de zorg voor Sander. Zoals Sander zijn er vele patiënten die goed omringd zijn door mantelzorgers maar waar de kwaliteit van leven zowel voor de patiënt als voor de mantelzorger zou verbeteren wanneer een derde persoon – die bekwame helper – kan bijspringen in de zorg voor de patiënt.

De bekwame helper – een getuigenis

Veerle, mama van de zesjarige Sander vertelt: ‘Ons tweede zoontje is geboren met een aangeboren aandoening, een zeldzame stofwisselingsziekte: cystinose. Cystine slaat neer in al de cellen van zijn lichaam. Dat maakt dat hij slecht eet en zijn ogen en nieren beschadigd raken. Hij moet heel wat medicatie nemen en extra sondevoeding krijgen. Zijn pillen geven we elke dag op hetzelfde moment via zijn voedingssonde omdat hij die nog niet kan slikken. Hij heeft zijn medicatie op vaste, strikte tijdstippen nodig. Als baby’tje gaf de verpleegkundige van de kinderopvang zijn medicatie. Sinds hij als peuter naar school gaat, komt de verpleegkundige van de thuiszorg hem die elke dag op school geven. Maar als de school een uitstap maakt, of een zwemles of een andere schoolactiviteit op verplaatsing plant, moet er iemand mee die uitzonderlijk zijn medicatie via zijn sonde kan geven. Ik ben al meegegaan op schoolreisjes maar ik werk ook en kan daar niet altijd vrij voor nemen. Voor ons zou het een pracht van een oplossing zijn als iemand exceptioneel en met kennis van zaken op school Sanders medicatie zou kunnen en mogen geven. Wie dat moet zijn, weten we niet goed want de leerkracht kan ook niet zomaar de les onderbreken om voor Sander te zorgen. Iemand van het secretariaat? Kan die dan ook mee op de schooluitstappen? Het is nog even zoeken, maar hulp in de zorg om Sander is heel erg welkom!

Het voorstel van het NVKVV

We situeren even: mantelzorg is de meer dan gebruikelijke zorg die iemand voor een kind, een partner, een ouder, voor een vriend of buur opneemt. Wanneer er ook specifieke verpleegkundige zorg nodig is, neemt de thuisverpleegkundige die op. Maar ook daar kan een mantelzorger sinds de Gezondheidswet 2014 specifieke handelingen uitvoeren wanneer hij hiervoor de toelating krijgt via een driezijdig ondertekend attest (door de mantelzorger, de patiënt en de verpleegkundige of de arts) en na opleiding en onder controle van een verpleegkundige of arts.  Specifieke verpleegkundige handelingen zijn bijvoorbeeld het geven van een insuline-injectie, de verzorging van een stoma, het toediening van sondevoeding, het verzorgen van een wonde. Om die handelingen legaal uit te voeren, heeft een mantelzorger dus een mantelzorgattest nodig dat de specifieke handeling vermeldt en de duur van de periode waarin die handeling geldt.

Momenteel is een van de voorwaarden voor het uitvoeren van verpleegkundige handelingen dat de mantelzorger die niet mag stellen tijdens de uitoefening van zijn of haar beroep maar wel in zijn vrije of eigen tijd. Een leerkracht of opvoeder kan dus vandaag geen mantelzorgattest toegekend krijgen om verpleegtechnische handelingen tijdens zijn werkuren uit te voeren en pleegt, wanneer hij of zij dat toch doet, een misdrijf op de onwettige uitoefening van de verpleegkunde. Hier zit een leemte die de overheden willen bijsturen en waartoe de leden van de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid zich op 27 maart 2017 akkoord hebben verklaard. Ze willen de bepaling, die tot op heden enkel een procedure voor de mantelzorger omschrijft, herwerken en verbreden tot de “bekwame helper”, tot personen die tijdens hun werktijd op vrijwillige basis mee zorg verstrekken aan een patiënt/cliënt.

Maggie De Block, federaal minister van Sociale zaken en Volksgezondheid, werkt momenteel ook aan een nieuw wettelijk kader voor de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen om het Koninklijk Besluit nr. 78 van 10 november 1967 te vervangen. In dat kader vond een startconferentie plaats op 28 september 2016 en werd ook reeds een voorstel voor het statuut van bekwame helper gepresenteerd.

Ellen De Wandeler, algemeen coördinator van het NVKVV legt uit: ‘Het NVKVV pleit al jaren voor een uitbreiding van de procedure voor mantelzorgers naar de “bekwame helpers”. Alle basisprincipes van dit voorstel, zijnde: de specifieke taken die je als verpleegkundige mag delegeren aan niet gezondheidszorgberoepen, onder supervisie en na opleiding door een verpleegkundige of arts, binnen een concreet behandelplan of procedure, mits toestemming van de patiënt en de mantelzorger en in een kwaliteitskader, werden in de Juridische Adviesgroep (JAG) van het NVKVV grondig doorgesproken. Die groep lag ook aan de basis van de concrete uitwerking van de mantelzorgprocedure met brochure en attest in 2015. Uiteraard moeten we nu met alle betrokken partners en met het werkveld verder bekijken hoe we dat voorstel in de praktijk kunnen omzetten.’

De expertise van de verpleegkunde.

Het NVKVV neemt, als partner tussen de andere gezondheidszorgberoepen, actief deel aan het overleg over de herziening van het KB nr. 78 en over de toekomst van de verpleegkunde. Op 30 november 2016 maakte zij een visienota over de herziening van het KB nr. 78 over aan het kabinet van de federale minister van Volksgezondheid Maggie De Block.

Ellen: ‘We willen in de eerste plaats gaan voor een hoge kwaliteit van zorg voor en met de patiënt. Ons uitgangspunt blijft dat de gezondheidszorg in principe uitgeoefend wordt door de wettelijk erkende gezondheidszorgbeoefenaars maar een aantal dagelijks terugkerende handelingen kunnen in sommige gevallen aan de patiënt of aan iemand uit zijn omgeving toevertrouwd worden. Daarnaast wilt het NVKVV de kwaliteit en de veiligheid van het delegeren van verpleegkundige handelingen garanderen en bepalen welke handelingen delegeerbaar zijn – of niet – en waarom.’ Verpleegkundigen delegeren op dit moment wettelijk aan zorgkundigen, hulpverleners-ambulanciers en aan mantelzorgers.

De verpleegkunde zal net zoals de geneeskunde moeten bepalen wat niet gedelegeerd kan worden en wat behoort tot de eigen onvervreemdbare expertise van het beroep. Dat impliceert het loslaten van de lijst van verpleegkundige handelingen en het leggen van de focus op wat inherent behoort tot doorgedreven opleiding, praktijkstage, verpleegkundige diagnosestelling en verpleegkundige interventies. We nemen binnen het NVKVV de wijze waarop de andere handelingen hun plaats zullen krijgen, verder onder de loep in het kader van een globale visie op verpleegkunde. Ons gemeenschappelijk doel is het behouden en het verbeteren van kwaliteit en van performantie van zorg.’

Het mantelzorgattest: brochure en FAQ

Sinds de publicatie van het mantelzorgattest boog de Juridische Adviesgroep van het NVKVV (JAG) zich over de vragen die het NVKVV hierover ontving en publiceerde ze die in brochure en een FAQ.

Hoe maak je een attest op? Welke afspraken maak je met patiënt en mantelzorger? Wie draagt welke verantwoordelijkheid? Je vindt een antwoord op die vragen in de brochure ‘Een mantelzorger opleiden – Attest en achtergrond’ van het NVKVV.

De JAG ontving ook tal van juridische vragen over het mantelzorgattest, over  de toepassing er van, over de aansprakelijkheid van de verpleegkundige en van de mantelzorger, en over vele specifieke situaties. Chloé De Cuyper bundelde die vragen en antwoorden en verwerkte ze in een FAQ voor haar bachelorproef verpleegkunde aan de Arteveldehogeschool in Gent.

Brochure, attest en FAQ zijn gratis voor leden van het NVKVV en te bestellen bij het NVKVV via ledenadmin@nvkvv.be of te downloaden van de website: www.nvkvv.be > Juridisch advies > Wetgeving > Beroepsuitoefening.

Volg de hervorming van het KB nr. 78

Website : www.kb78.be

Mantelzorg en bekwame helper: www.kb78.be > Concepten > Gezondheidszorg in het dagelijkse leven > Mantelzorg // Bekwame helper

Author: Els Put