Op weg naar duidelijke richtlijnen voor bekwame helpers

De bekwame helper is iedere begeleider of coördinator die een basisvorming verpleegkundige handelingen volgde en aan wie de verpleegkundige enkele handelingen delegeert. Deze taken neemt de bekwame helper vrijwilliger op zich en bij twijfel of onduidelijkheid wordt meteen de hulp van een verpleegkundige of arts ingeroepen. Recent werden door de bevoegde ministers stappen gezet om deze positie wettelijk te verankeren. Iets waar de SOM, Katholiek Onderwijs Vlaanderen, VVSG, NETWERK VERPLEEGKUNDE en het Vlaams Welzijnsverbond zeer blij mee zijn.

Voor heel wat organisaties, scholen of voorzieningen is zorg verlenen niet hun belangrijkste taak. Toch gebeuren heel wat gezondheidszorgen bij voorkeur of uit noodzaak door hun medewerkers: de bekwame helpers. Dit begrip verscheen voor het eerst in 2017, naar aanleiding van de hervorming van de wet of de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen. ‘Bekwaam’ geeft meteen aan dat de personen in kwestie geen zorgprofessionals zijn, wel dat ze opgeleid zijn om bepaalde handelingen op een  kwalitatieve manier uit te voeren. Met ‘helper’ wordt duidelijk gemaakt dat het om iemand is die de zorgverlener bijstaat en niet vervangt.

Het wetsontwerp dat vandaag op tafel ligt om de positie van bekwame helper te verduidelijken kan op bijval rekenen. Ook bij NETWERK VERPLEEGKUNDE, dat mee aan tafel zat om adviezen te formuleren vanuit de werkgroep Gehandicaptenzorg. “De wet zal bij veel scholen en voorzieningen de rechtsonzekerheid wegnemen. Toch is er nog wat werk aan de winkel vooraleer de wet ook echt een klaar en helder kader schept”, zegt Griet Pitteljon, voorzitter van de Commissie Verpleegkundige Handelingen Vlaams Welzijnsverbond.

Een duidelijk zorgplan

“Tot voor kort was er sprake van het opzetten van een gestructureerde equipe om mensen in hun zorgbehoeften te voorzien. In bepaalde contexten is dit niet werkbaar en moet hulp laagdrempelig zijn, uit noodzaak. Denk maar aan kleinere kinderdagverblijven of onthaalmoeders, instellingen voor gehandicaptenzorg, scholen of ambulante hulpverlening. Die gestructureerde equipe is vandaag uit het wetsontwerp verdwenen”, zegt Lille Dumortier, stafmedewerker ondersteuning van personen met een handicap bij het Vlaams Welzijnsverbond. Vanuit het overleg tussen de SOM (Federatie van Sociale Ondernemingen), Katholiek Onderwijs Vlaanderen, VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten), NETWERK VERPLEEGKUNDE en het Vlaams Welzijnsverbond leeft wel de overtuiging dat er een gefundeerde samenwerking en regelmatig overleg moet plaatsvinden tussen de school of voorziening en het medische team met een arts en verpleegkundige.

Het voorstel dat op tafel ligt definieert ook dat de gedelegeerde handelingen op naam van de toekomstige verstrekker moeten worden vastgelegd. “In de praktijk ligt dit moeilijker, denk maar aan organisaties die met leefgroepen werken”, zegt Lille Dumortier. “Daarom wordt gepleit om die handelingen toe te wijzen aan een groep van mensen, bijvoorbeeld via een staand order. Daarnaast moet ook de administratie eenvoudiger gemaakt worden, zeker wanneer het gaat over het verplichte overleg.” Griet vult aan: “De arts of verpleegkundige stelt vandaag een document op waarin beschreven staat hoe het overleg tussen de bekwame helper en de arts of verpleegkundige zal plaatsvinden. Dat kan makkelijker. Laat, net zoals een regelmatige herevaluatie, het initiatief tot overleg over aan de arts of verpleegkundige, afhankelijk van de complexiteit van de gedelegeerde handeling. Voor het geven van basismedicatie of het aandoen van compressiekousen zijn minder overlegmomenten nodig dan voor het toedienen van sondevoeding.”

Advies van de FRV

De SOM, Katholiek Onderwijs Vlaanderen, VVSG, NETWERK VERPLEEGKUNDE en het Vlaams Welzijnsverbond zijn tevreden met de stappen die vandaag gezet worden en hoopt nu op een snelle goedkeuring van de wetswijziging en het bijhorende Koninklijk Besluit. Ze stellen zich dan ook op als constructieve partners in dit overleg en roepen op om het advies van de Federale Raad voor Verpleegkunde (FRV) hierin te volgen. Dit advies werd opgesteld in 2019 vanuit de grootste beroepsgroep binnen de gezondheidszorg. Het gaat niet uit van een vasthouden aan handelingen. Wel vanuit een oprechte bezorgdheid om de kwaliteit van zorg te behouden, maar ook uit noodzaak naar verduidelijking om het uitvoeren van verpleegkundige handelingen door bekwame helpers wettelijk te verankeren door opleiding, delegatie en evaluatie.

In het advies van de FRV wordt een onderscheid gemaakt tussen enerzijds bekwame helpers waar in hun basisopleiding ruimte is voor het aanleveren van enkele relevante verpleegkundige basishandelingen. Denk maar aan kinderverzorgsters, polyvalent verzorgenden, … die temperatuur nemen en interpreteren bijvoorbeeld. Anderzijds zijn er de bekwame helpers waarvan de opleiding niet gericht is op hulp in het dagelijkse leven, zoals leerkrachten, opvoeders, … Voor hen zou een extra opleiding voorzien worden door een verpleegkundige of arts. Zo leren ze de handelingen die relevant zijn voor hun beroep. Onafhankelijk van de groep waarin ze bekwame helper zich bevindt,  hij of zij kan de handeling alleen uitvoeren onder subsidiariteit van een verpleegkundige of arts, wanneer de zorgvrager stabiel is en in het kader van hulp in het dagelijkse leven.

Het advies specifieert verder nog in drie lijsten de concrete handelingen die al dan niet gedelegeerd kunnen worden. Wat voorbehouden blijft voor verpleegkundigen is de specifieke verpleegkundige invalshoek: de verpleegkundige diagnostiek, het opstellen van een zorgplan, het evalueren van de zorg, de coördinatie of opleiding van verpleegkundige handelingen. Dat aanleren van verpleegkundige handelingen kan ook door een arts gedaan worden. De bekwame helper is verantwoordelijk voor de correcte uitvoering van de handelingen, het rapporteren van zijn observaties en het melden wanneer bepaalde handelingen buiten zijn bekwaamheid of verantwoordelijkheid liggen.

Je raadpleegt het volledige advies hier: https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/sites/default/files/documents/avis_protocole_accord_signe.pdf